Jemen: de graf van de westerse geloofwaardigheid

Niemand heeft Israël tijdens de huidige conflicten meer economische schade berokkend dan de Jemenitische Ansarullah. Al meer dan 10 jaar worden de Jemenieten aangevallen door een pro-Westerse Arabische coalitie, maar ze verzetten zich niet alleen, ze zijn ook sterk genoeg geworden om Israël aan te vallen.

De oorlog in Jemen werd zelfs vóór de beruchte 24 februari grotendeels genegeerd door de Westerse media, maar sinds Rusland de zogenaamde "speciale militaire operatie" begon, is het conflict in Jemen definitief op de achtergrond geraakt. Een stilte die nog meer in het oog springt wanneer deze wordt afgezet tegen het voortdurende bombardement van de media op de gebeurtenissen in en rond Oekraïne, dat pas op 7 oktober stopte om plaats te maken voor Palestina.

Er moet echter benadrukt worden dat de berichtgeving in de media over deze twee oorlogen zeer verschillend is, niet alleen kwantitatief, maar ook kwalitatief. Een verhelderend onderzoek dat op de website van The Conversation werd gepubliceerd en dat werd uitgevoerd door de koppen van artikelen van de New York Times over Jemen en Oekraïne te analyseren, toonde de vooringenomenheid van de Amerikaanse krant aan. Een vooringenomenheid die duidelijk zeer nauw aansluit bij de oriëntaties van het buitenlands beleid van de Amerikaanse regering [1].

Eerst een opmerking over de methode. Als het onderwerp van het onderzoek de titels van de artikelen zijn, dan is dat niet vanwege oppervlakkigheid. Hoewel de tekst van een artikel over het algemeen rijker is aan informatie - zowel over het nieuws zelf als over de context - is de titel nog steeds van cruciaal belang. De kop suggereert niet alleen de redactionele lijn van de publicatie, maar blijft ook in het geheugen van de lezer hangen en beïnvloedt hun waardering van het artikel. Bovendien moet niet onderschat worden dat veel lezers stoppen bij de kop [2].

Kwantitatief en kwalitatief verschil, zeiden we. In termen van aantallen, tussen 26 maart 2015 (de dag waarop de interventie van de door Saoedi-Arabië geleide coalitie begon) en 30 november 2022 wijdde The New York Times 546 artikelen aan Jemen. Artikelen over Oekraïne overtroffen dit aantal na drie maanden en verdubbelden het eind november 2022. Kwalitatief gezien worden de artikelen over Oekraïne in beide gevallen, met krantenkoppen over aanvallen op burgers als voorbeeld, vaak gekenmerkt door moralistische tonen waarin het Russische gedrag in de oorlog openlijk aan de kaak wordt gesteld. De artikelen over Jemen daarentegen hebben een neutralere toon, waarbij over het algemeen wordt vermeden om met de vinger naar Saoedi-Arabië te wijzen.

We hebben dus te maken met twee staten die, als onderdeel van hun respectieve militaire campagnes, aanvallen hebben uitgevoerd die burgerslachtoffers hebben gemaakt. Hetzelfde gedrag gaat echter niet gepaard met hetzelfde verhaal over de feiten. Hoewel het kwantitatieve verschil niet verrassend is - de Amerikaanse en Europese publieke opinie is ongetwijfeld meer geïnteresseerd in het lot van Oekraïne dan dat van Jemen - verdient het kwalitatieve verschil wat meer aandacht.

De berichtgeving in de New York Times is emblematisch voor de dubbele standaard die het Westen hanteert als het gaat om de bescherming van democratie en mensenrechten in de arena van de internationale politiek. Vanuit dit perspectief zou gedrag dat de liberale democratische waarden respecteert, zich in de context van oorlog theoretisch moeten vertalen in het uitvoeren van militaire operaties die de burgerbevolking geen schade berokkenen, d.w.z. gebaseerd op het principe om civiele van militaire doelen te onderscheiden. Consistentie vereist dat op het moment dat een staat deze principes schendt, deze bekritiseerd en bestraft moet worden. Maar wat voor tegenstanders geldt, geldt niet voor bondgenoten of vermeende bondgenoten.

De bovengenoemde dubbele standaarden zijn niet alleen kenmerkend voor een groot deel van de publieke opinie, maar ook - en vooral - voor het buitenlands beleid van regeringen. Terwijl Rusland zwaar is bekritiseerd en gesanctioneerd, is dezelfde behandeling niet voorbehouden aan Saoedi-Arabië. Het enige wat sommige westerse landen deden, waaronder Denemarken, Duitsland en Italië, was de wapenverkoop tijdelijk blokkeren [3].

Op dit punt moet worden benadrukt dat de Saoedische regering niet alleen verantwoordelijk is voor bombardementen die de dood van duizenden burgers hebben veroorzaakt, maar ook voor een blokkade die is ontworpen om haar vijanden te verzwakken, een blokkade die alleen maar heeft verergerd wat de Verenigde Naties en verschillende niet-gouvernementele organisaties hebben beschreven als een van de ernstigste humanitaire crises van de 21ste eeuw. De Saoedische blokkade heeft de humanitaire hulp in gevaar gebracht door de verspreiding van ziekten (waaronder cholera) te bevorderen en de plaag van ondervoeding te verergeren. Sinds Saoedi-Arabië in de burgeroorlog heeft ingegrepen, zijn tienduizenden Jemenitische burgers gestorven door ziekte en honger [4].

We mogen ook niet vergeten dat Riyadh in zijn onsuccesvolle militaire campagne niet alleen vertrouwde op westerse wapens, maar ook profiteerde van logistieke steun van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.

Het verschil in behandeling is daarom opvallend: aan de ene kant de sancties tegen Rusland, de veroordeling van zijn oorlogsgedrag, het sturen van wapens naar Kiev en de verheerlijking van Oekraïne als een bastion van democratie tegen autocratie. Aan de andere kant, stilte over de bombardementen en blokkade, logistieke steun en wapenverkoop aan Saoedi-Arabië. Om nog maar te zwijgen over de dagelijkse mensenrechtenschendingen door de Saoedische regering en de zaak Khashoggi.

Hoewel de redenen voor de interventie van Riyad in Jemen heel anders zijn dan de redenen die Moskou ertoe brachten Oekraïne binnen te vallen, zijn de Verenigde Staten en hun bondgenoten min of meer direct medeplichtig geweest aan de wreedheden die door de Saoedi's worden veroorzaakt door middel van bombardementen en blokkades. Democratie en mensenrechten worden zo gereduceerd tot hefbomen die gebruikt worden om tegenstanders in diskrediet te brengen en de gelederen van bondgenoten te sluiten, instrumenten die gebruikt worden voor politiek opportunisme.

Het westerse beleid ten opzichte van de Saoedische interventie is daarom de zoveelste kortsluiting in dit verhaal dat beweert de internationale gemeenschap in twee duidelijk gedefinieerde en tegengestelde kampen te verdelen: democratieën versus dictaturen, of goed versus slecht. Dit is (voorlopig) de laatste in een lange reeks tegenstrijdigheden die de geloofwaardigheid van het Westen aantasten.

Ten minste twee daarvan zijn het vermelden waard. Er zijn dit jaar enkele belangrijke verjaardagen herdacht: de 50ste verjaardag van de staatsgreep tegen de Chileense president Salvador Allende en de 70ste verjaardag van de staatsgreep die de Iraanse premier Mohammed Mossadeq afzette. Politici die democratisch gekozen waren, maar wier oriëntatie niet gedeeld werd door de Verenigde Staten, die besloten hen uit de weg te ruimen om hun eigen aanhangers te bevoordelen. Aan deze slachtoffers van de westerse dubbele standaard moeten we de Jemenitische bevolking toevoegen, en bovenal de Palestijnse bevolking, waarvan de westerse regeringen en een groot deel van de publieke opinie niet erkennen dat ze dezelfde waardigheid hebben als Oekraïense burgers.

Met dit alles gaat het drama in Jemen door. Er zijn echter ook positieve punten: sinds de wapenstilstand die in april 2022 dankzij bemiddeling van de VN tot stand kwam, is de intensiteit van de gevechten afgenomen. De VN is er ook in geslaagd om een milieuramp [5] af te wenden, terwijl de historische overeenkomst tussen Iran en Saoedi-Arabië, bemiddeld door China, verder heeft geholpen om het conflict te de-escaleren.

In deze context van langzame maar geleidelijke stabilisatie was de recente heropleving van het Israëlisch-Palestijnse conflict een donderslag bij heldere hemel. Het geweld van de Israëlische vergelding was de oorzaak van de interventie in Jemen. Al eind oktober lanceerde de pro-Iraanse regering, bestaande uit leden van de Ansar Allah (Houthi) partij, verschillende ballistische raketten tegen Israëlische militaire doelen[6]. In de afgelopen weken heeft het conflict echter een maritieme dimensie gekregen, door zich uit te breiden naar de Straat Bab al-Mandeb, een strategische flessenhals die het Arabische schiereiland en de Hoorn van Afrika scheidt en die de Rode Zee met de Indische Oceaan verbindt. De pro-Iraanse regering van Jemen controleert het Aziatische deel van de zeestraat, en het was van daaruit dat een luchtmilitiegroep van Ansar Allah op 19 november "een Israëlisch schip" [7] bombardeerde.

Bij deze maritieme dimensie van het conflict tussen Israël en Jemen zijn ook de VS betrokken geweest. In de afgelopen weken is de Amerikaanse marine verschillende keren tussenbeide gekomen in een poging om Jemenitische raketten en drones te onderscheppen. Het meest recente incident vond plaats op 3 december, toen Ansar Allah met raketten bewapende drones lanceerde om enkele koopvaardijschepen te raken die op doorvaart waren in de Rode Zee. De destroyer USS Carney van de Amerikaanse marine kwam tussenbeide om de koopvaardijschepen te verdedigen en slaagde erin om drie drones neer te schieten.

De tussenkomst van Jemen in het Israëlisch-Palestijnse conflict is in overeenstemming met de aansluiting van Ansar Allah bij de as van het verzet onder leiding van Iran. In de woorden van de woordvoerder van de Jemenitische strijdkrachten, Yahya Sare'e, is de interventie ter ondersteuning van de Palestijnse bevolking "noodzakelijk" geworden vanwege de "Zionistische vijand" en zijn "voortdurende misdaden en bloedbaden tegen de mensen van Gaza en alle mensen van Palestina".

Hoe dan ook, naast de gevolgen van de zich uitbreidende oorlog in Palestina, blijft het land gefragmenteerd en is er aan de horizon geen zicht op een echte pacificatie die hereniging mogelijk zou maken: het noorden, met de hoofdstad Sana'a, wordt gecontroleerd door de pro-Iraanse regering, terwijl de rest van het land in handen is van de heterogene groep facties die de door het Westen erkende regering steunen. Ondertussen gaat de humanitaire crisis onverminderd door: ondervoeding en ziekten blijven burgers treffen in een algemene onverschilligheid.

Voetnoten:

[1] Esther Brito Ruiz, Jeff Bachman, Headlines and front lines: How US news coverage of wars in Yemen and Ukraine reveals a bias in recording civilian harm, theconversation.com, 3 augustus 2023.
[2] Het volgende citaat komt uit de originele versie van het bovengenoemde artikel. "Met opzet richtte onze analyse zich alleen op de krantenkoppen. Hoewel volledige verhalen meer context aan het bericht kunnen geven, zijn koppen om drie redenen bijzonder belangrijk: ze omkaderen het verhaal op een manier die van invloed is op hoe het gelezen en onthouden wordt; ze weerspiegelen het ideologische standpunt van de publicatie over een kwestie; en voor veel nieuwsconsumenten zijn ze het enige deel van het verhaal dat gelezen wordt."
[3] Ebad Ahmed, Denemarken beëindigt verbod op wapenverkoop aan Saoedi-Arabië, VAE, aa.com.tr, 11 maart 2023. Luca Gambardella, Anche l'Italia torna a vendere bombe e missili all'Arabia Saudita, ilfoglio.it, 01 giugno 2023. Hans Von Der Burchard, Duitsland versoepelt wapenexportbeperkingen naar Saudi-Arabië - maar niet voor gevechtsvliegtuigen, politico.eu, 12 luglio 2023.
[4] Torture in slow motion: De economische blokkade van Jemen en de ernstige humanitaire gevolgen, reliefweb.int, 22 september 2022.
[5] L'operazione per svuotare la petroliera abbandonata al largo dello Yemen è andata a buon fine, ilpost.it, 11 agosto 2023.
[6] Emad Almarshahi, Yemeni Armed Forces confirming launching strikes against Israel in retaliation for its aggression against Gaza, hodhodyemennews.net, 31 ottobre 2023.
[7] Houthi's nemen schip in Rode Zee in beslag met link naar Israëlisch bedrijf, reuters.com, 20 november 2023.
[8] Zie voetnoot 6.

Bron

Vertaling door Robert Steuckers