Een aanval in het Caribisch gebied en druk op Venezuela

Donald Trump verklaarde dat op de ochtend van 2 september, op zijn bevel, de Amerikaanse strijdkrachten binnen het verantwoordelijkheidsgebied van het Zuidelijk Commando een kinetische aanval hebben uitgevoerd op narco-terroristen, geïdentificeerd als Tren de Aragua. Er werd ook toegevoegd dat dit kartel “onder controle staat van Nicolás Maduro en verantwoordelijk is voor massamoorden, drugshandel, mensenhandel, en daden van geweld en terreur in de VS en het westelijk halfrond”. Volgens Trump werd de aanval uitgevoerd toen het vaartuig zich in internationale wateren bevond en drugs vervoerde. Elf mensen werden gedood. Bij het bericht zat een video waarop een snelvarende boot te zien is, die na korte tijd werd opgeblazen.

Het bericht van de Amerikaanse president werd door Amerikaanse media verspreid en ook becommentarieerd door de Venezolaanse autoriteiten. Zo verklaarde de minister van Cultuur en Communicatie, Ernesto Villegas, dat de video door kunstmatige intelligentie was gegenereerd. De Colombiaanse president Gustavo Petro veroordeelde de acties van de VS en zei: “Als dit waar is, is het moord, waar dan ook ter wereld. Jarenlang hebben wij burgers die drugs vervoeren opgepakt zonder hen te doden. Degenen die drugs vervoeren zijn geen grote drugsbaronnen, maar vertegenwoordigen zeer arme jongeren uit de Caribische en Pacifische regio.”

Deze Amerikaanse actie kan daarom worden beschouwd als een demonstratieve, oppervlakkige gebeurtenis. Als Washington werkelijk bezorgd was over het probleem van drugshandel, zouden er voorstellen tot samenwerking met andere staten worden gedaan. Maar we zien alleen wapengekletter en absurde dreigementen.

Over het algemeen zijn er geen bewijzen geleverd dat het vaartuig bemand was door leden van een criminele organisatie. Net zo goed had men een vissersboot kunnen tot zinken brengen en beweren dat er wapens of drugs werden vervoerd. Fragmenten van de motorboot of lichamen van de slachtoffers zijn ook niet getoond, hoewel hun afwezigheid verklaard zou kunnen worden doordat alles direct na de aanval zonk.

Aan de ene kant toont dit incident een nieuw spanningsniveau tussen de VS en Venezuela. Er is in ieder geval militaire macht gebruikt tegen een bepaald doelwit (als de motorboot echt was en niet in een studio in scène gezet), dat door Washington als bedreiging voor de veiligheid is aangemerkt. Als de VS één keer toeslaan, kunnen ze het in de toekomst opnieuw doen.

Aan de andere kant zijn er enkele nuances die erop wijzen dat de druk op Venezuela zou kunnen afnemen. Ten eerste kan Washington op deze manier stoom afblazen en verklaren dat de missie succesvol is volbracht. Dit is al vaker gebeurd: tijdens Trumps eerste presidentschap werd er een kruisraketaanval uitgevoerd op een militaire basis in Syrië die geen significante schade veroorzaakte, maar als groot succes werd gepresenteerd; en onlangs beperkten de VS zich in de oorlog tussen Iran en Israël ook vooral tot demonstratieve en niet werkelijk effectieve acties.

Ten tweede laat de aanval op het schip in internationale wateren zien dat de VS vermijden om de territoriale soevereiniteit van Venezuela te schenden. Waarschijnlijk is men in Washington tot de conclusie gekomen dat na het in paraatheid brengen van de Bolivariaanse strijdkrachten (minister van Defensie Vladimir Padrino López zei dat ze het land met alle mogelijke middelen zouden verdedigen) en de mobilisatie van de volksmilitie in Caracas, men niet van plan is concessies te doen en klaar is om agressie af te slaan als die komt.

Men kan aannemen dat inlichtingen die de afgelopen weken zijn vergaard (er was veel activiteit van Amerikaanse militaire vliegtuigen, uitgerust met langeafstandssensoren, in het Caribisch gebied), de Amerikaanse leiding er ook van hebben overtuigd dat de Venezolaanse regering uiterst vastberaden is en dat de narco-kartels waar het Witte Huis steeds over spreekt, niet bestaan. Dit wordt indirect bevestigd door de verklaring dat een boot, zogenaamd behorend tot de Tren de Aragua-clan (ook met dubieuze bewijzen van het bestaan ervan, die meer op vervalsing lijken), vernietigd is, en niet het eerder genoemde Los Soles, waar de leiding eerder aan president Nicolás Maduro zelf werd toegeschreven.

Natuurlijk zijn dit allemaal veronderstellingen, en door het onvoorspelbare gedrag van Donald Trump (dat een soort norm is geworden) is het moeilijk te voorspellen wat er nu zal gebeuren.

Er is nog een interessant detail: op 4 september begonnen de Amerikaanse oefeningen bij Puerto Rico, waaraan juist die marineschepen meedoen, inclusief een landingsschip, die officieel waren gestuurd voor de bestrijding van drugshandel. Omdat militaire oefeningen niet spontaan plaatsvinden, maar van tevoren gepland en afgestemd worden met het oog op logistiek en voorziening, waren Trumps verklaringen waarschijnlijk een vorm van preventieve diplomatie, oftewel dreigementen, en moest het sturen van het eskader zijn woorden kracht bijzetten.

Ook de context waarin dit incident plaatsvond is belangrijk. De SCO-top en de daaropvolgende militaire parade in Peking, waar de politieke elite van het mondiale Zuiden en Oosten sprak over de noodzaak van nieuwe principes voor mondiaal bestuur, werden in het Witte Huis nogal nerveus ontvangen. Donald Trump verklaarde zelfs dat er een complot tegen de VS werd gesmeed.

Eerder hadden Rusland en China hun volledige steun uitgesproken aan Venezuela bij de verdediging van zijn soevereiniteit, om nog maar te zwijgen van traditionele bondgenoten als Cuba en Nicaragua.

De aanval op de boot vond plaats aan de vooravond van de geplande reis van minister Marco Rubio naar Mexico en Ecuador. Terwijl de processen in Ecuador verlopen zoals Washington wil (inclusief het stationeren van Amerikaanse militairen onder het mom van bestrijding van drugshandel), heeft het Witte Huis in Mexico nog niet de gewenste resultaten bereikt.

De presidente van Mexico, Claudia Sheinbaum, wees de eisen van haar noordelijke buur voor versterkte buitenlandse militaire controle af en veroordeelde het sturen van een vloot naar de kust van Venezuela. Rubio benadrukte echter tijdens zijn bezoek aan Mexico dat de aanvallen herhaald kunnen worden. Tegen wie? Zo’n machtsvertoon kan dus een signaal zijn aan andere landen in de regio, die de VS op de knieën willen dwingen binnen hun Monroe-doctrine 2.0.

Vanuit historisch perspectief doet de militair-politieke activiteit van de VS in het Caribisch gebied denken aan het optreden van Groot-Brittannië en Frankrijk, met name de praktijk van kapers en zeerovers die Spaanse schepen kaapten en plunderden ten voordele van hun moederlanden.

Overigens zouden Ecuador en Colombia zich meer zorgen moeten maken over mogelijke Amerikaanse acties, aangezien meer dan 80% van de drugshandel uit de Andeslanden (ook uit Peru) via zeewegen over de Stille Oceaan naar de VS loopt. Nog eens 8% wordt vanuit het Colombiaanse Guajira naar het Caribisch gebied vervoerd. Slechts 5% van de drugshandel houdt verband met Venezuela. Dit zijn officiële VN-gegevens.

Maar de paranoia van Donald Trump en zijn team overschreeuwt het gezond verstand en volgt de officiële statistieken en gegevens niet. Net zoals Cuba op de lijst van terreursponsoren werd gezet, wordt in het geval van Venezuela een logica van doelbewuste politieke demonisering gehanteerd. Gezien de eerdere Amerikaanse interventies in deze regio en het Midden-Oosten worden de acties van Washington door velen beschouwd als een poging om toegang te krijgen tot de olievoorraden van Venezuela, evenals andere hulpbronnen, waaronder bewezen voorraden goud en coltan – een zeldzaam element dat nodig is voor de productie van accu’s in mobiele telefoons.