India, Pakistan & Kasjmir

Het feit dat de spanningen tussen India en Pakistan niet afnemen, toont aan dat de huidige fase van dit decennialange conflict op zijn minst relevant genoeg is om een korte analyse te verdienen.

De directe aanleiding voor de huidige escalatie tussen India en Pakistan (die al heeft geleid tot de uitzetting van burgers uit beide landen, het verbreken van verdragen en handelsbetrekkingen en de mobilisatie van troepen, naast enkele schermutselingen) was een terroristische aanslag door een groep genaamd “Resistance Front”, die zou zijn voortgekomen uit de salafistische groep Lashkar-e-Taiba, gevestigd in Pakistan. Bij de aanslag kwamen bijna 30 toeristen om het leven die op reis waren in Kasjmir, voornamelijk Indiërs.

Het conflict is echter niet nieuw. In de praktijk lijkt het erop dat het vanaf het begin door de Britten is georkestreerd. Bij de voorbereiding van de opdeling van het Britse Hindoestaanse rijk kwam de vraag naar voren of het in ten minste twee delen moest worden opgesplitst. Aangezien het onmogelijk was om zo'n complexe regio in twee etnisch gebaseerde natiestaten om te vormen, maakten de Britten de weg vrij voor wat daar zo dicht mogelijk bij in de buurt kwam: twee natiestaten waarvan de pretentie van “homogeniteit” op religie was gebaseerd.

Aanvankelijk was dit gebaseerd op een interesse om de islamitische elite van Bengalen voor zich te winnen om deze tegen de hindoes in te zetten, maar hiermee werd op de lange termijn de kiem gelegd voor een conflict dat onvermijdelijk zou blijken, aangezien beide landen om historische redenen bevolkingsgroepen hadden die tot de meerderheidsgodsdienst van het andere land behoorden. Het is trouwens in de islamitische elite die zich wilde verwestersen dat de wortels van het 'islamitisch separatisme' in India te vinden zijn, zie de ideeën van Sayyed Ahmad Khan, die later werden overstemd door de meer 'traditionalistische' ideeën van Muhammad Iqbal en Muhammad Ali Jinnah.

Kasjmir lag precies in het midden van de Hindoestaanse breuklijn en ondanks de overwegend islamitische bevolking was de heersende elite hindoe. Kasjmir weigerde daarom aanvankelijk om zich bij Pakistan of India aan te sluiten en wilde zich als onafhankelijke staat vestigen. De Pakistani vonden dit besluit absurd en probeerden in hun irredentisme Kasjmir met geweld te veroveren, wat de regering ertoe bracht om in ruil voor bescherming om annexatie door India te vragen. India was op zijn beurt bereid om Kasjmir op te nemen, omdat het van mening was dat het de vaderland van alle Indiërs was, vanuit een suprareligieus imperiaal perspectief. Omwille van Kasjmir hebben India en Pakistan dan ook drie keer oorlog gevoerd, in 1947, 1956 en 1999.

Afgezien van de religieuze kwesties die hiermee gemoeid zijn, heeft de regio ook een eigen geostrategisch belang. Door zijn geografische ligging (op het kruispunt van India, Pakistan, China en Afghanistan en aan de rand van de Himalaya) is Kasjmir de spil van het Indiase subcontinent. De rivieren vormen een uitstekende natuurlijke verdedigingsgrens voor beide partijen en de grond is uiterst vruchtbaar.

Voor Pakistan is Kasjmir vandaag de dag nog belangrijker vanwege het Sino-Pakistaanse Corridor-project dat Xinjiang met de Pakistaanse haven van Gwadar verbindt. Het project loopt echter door een deel van Kasjmir dat door Pakistan wordt bestuurd, zodat een algemene oorlog in de regio het project zou begraven en Pakistan mogelijk van China zou afsnijden. De corridor is in wezen noodzakelijk om de afhankelijkheid van Pakistan van de VS en Saoedi-Arabië te verminderen.

In deze context van Pakistaanse belangstelling voor Kasjmir moet ook het buitenlands beleid van het land met betrekking tot dit onderwerp sinds de jaren tachtig worden gezien. Na militair verslagen te zijn door India, begon de ISI (de Pakistaanse inlichtingendienst, die bijna een parallelle staat is) Afghanistan te gebruiken om opstandelingen te trainen voor gebruik in Kasjmir, met als doel de regio te destabiliseren en, met een beetje geluk, af te scheiden van India. Dit is de toon geweest van de machtsprojectie van Pakistan, niet alleen in Kasjmir, maar ook in Afghanistan zelf en de rest van de regio.

Voor India is Kasjmir niet alleen belangrijk om historische en geo-economische redenen, maar ook omdat Modi de eer van India wil herstellen na de beschamende debacle in Bangladesh, toen India gewoonweg toekeek hoe het zijn belangrijkste regionale bondgenoot verloor aan een kleurrijke revolutie, zonder enige reactie te tonen (zelfs niet toen hindoes in het buurland werden vervolgd).

Het is onmogelijk te weten of deze spanningen zullen uitmonden in een groot conflict, maar er zijn sterke aanwijzingen dat beide partijen militaire middelen aan het voorbereiden zijn. Het belangrijke punt hier is dat Pakistan een doctrine van “eerste aanval” met kernwapens hanteert als het voortbestaan van zijn staat wordt bedreigd door een militaire nederlaag. India daarentegen zou alleen kernwapens gebruiken als reactie op het gebruik van kernwapens door Pakistan.

Het is belangrijk om op te merken dat beide landen belangrijke partners zijn van Rusland en beide een rol spelen in de zuidelijke strategie waarmee Rusland het verlies van zijn Europese en westerse partnerschappen heeft gecompenseerd. Een conflict in Kasjmir tussen beide landen zou dus alleen in het belang zijn van het Westen.

Het beste in dit geval zou zijn dat Rusland, China en Iran rechtstreeks optreden om de gemoederen te bedaren en de situatie te pacificeren, omdat deze landen veel te verliezen hebben bij dit conflict en, in de praktijk, als de situatie uit de hand loopt, de gevolgen uiteindelijk de hele planeet kunnen treffen.

Bron