Turkije aan de vooravond van cruciale verkiezingen

Voornaamste rivalen

De belangrijkste gebeurtenis van de komende dagen in Turkije zijn de presidentsverkiezingen. De twee belangrijkste kanshebbers zijn zittend president Recep Tayyip Erdogan en Kemal Kılıçdaroğlu, hoofd van de Republikeinse Volkspartij (CHP). Opiniepeilingen - afhankelijk van wie de opiniepeilers sympathiseren - geven een voordeel van 1% aan de ene of de andere kandidaat. Maar een tweede ronde is ook goed mogelijk, want naast Kılıçdaroğlu en Erdoğan zijn er nog verschillende andere kandidaten en het is mogelijk dat geen van de belangrijkste kanshebbers op 14 mei meer dan 50% van de stemmen krijgt. Over twee weken moet dan een tweede ronde worden gehouden.

De publieke opinie is grotendeels in tweeën gedeeld. Het is grotendeels een stem voor of tegen Erdogan. Zo wordt Kılıçdaroğlu gesteund door een bonte coalitie van partijen, waaronder liberale kemalisten (CHP), islamisten (SAADET), voormalige Erdoğan-functionarissen Ali Babacan en Ahmet Davutoğlu met hun partijen, en nationalisten van de Goede Partij (IYI). Naast deze politieke structuren, die ook als één blok aan de parlementsverkiezingen deelnemen, de Nationale Alliantie, wordt de kandidatuur van Kılıçdaroğlu voor de presidentsverkiezingen ook gesteund door de Koerdische Democratische Volkspartij (HDP), die ervan wordt beschuldigd banden te hebben met de terroristische Koerdische Arbeiderspartij. Eén ding hebben al deze krachten gemeen: ze willen Erdogan koste wat het kost omverwerpen.

IJkpunten voor buitenlands beleid

In zijn verkiezingscampagne geeft Recep Tayyip Erdoğan prioriteit aan zijn succes om de rol van Turkije op het internationale toneel te vergroten, het land tot regionaal leider te maken en de infrastructuur van het land te ontwikkelen. De oppositie, die zich rond Kılıçdaroğlu schaart, bekritiseert de autoriteiten voor de verslechtering van de economische situatie in Turkije, met name in de afgelopen jaren, de inflatie en de waardevermindering van de nationale munt, de lira.

De oppositie heeft geen geheim gemaakt van haar banden met de Verenigde Staten. Kılıçdaroğlu heeft onlangs een ontmoeting gehad met de Amerikaanse ambassadeur in Turkije Geoffrey Flake. Afgelopen najaar bracht hij een bezoek aan de VS, waar hij acht uur lang uit het zicht van journalisten verdween. Het is onbekend wat en hoe hij in die tijd heeft gesproken. Eerder had de Amerikaanse president Joe Biden openlijk zijn intenties uitgesproken om Recep Tayyip Erdogan bij de verkiezingen af te zetten. Na de VS bezocht Erdogans belangrijkste rivaal het Verenigd Koninkrijk voor ontmoetingen met "investeerders".

De oppositie hoopt op hulp van het Westen, vooral van de Angelsaksische landen, op economisch gebied. Als zij aan de macht komt, kunnen bepaalde geopolitieke posities van Turkije een onderhandelingstroef worden.

In ruil voor financiële steun en het opheffen van sommige sancties kunnen Kılıçdaroğlu en de zijnen gaan voor een stapsgewijze verslechtering van de betrekkingen met Rusland: op het gebied van anti-Russische sancties, technische en militair-technische samenwerking, coördinatie van acties in Syrië, luchtcorridor naar Syrië, militaire en technische bijstand aan het Zelenski-regime.

In een interview met The Wall Street Journal op 9 mei van dit jaar beloofde Kemal Kılıçdaroğlu zich aan te sluiten bij de anti-Russische sancties en de lijn van de NAVO te volgen in het buitenlands beleid van het land. Men mag niet vergeten dat in het team van Kılıçdaroğlu ook Ahmed Davutoğlu (foto) zit, de architect van het neo-Ottomaanse beleid van Turkije in de jaren 2010, die premier was tijdens de tragische vernietiging in 2015 van een Russische Su-25 in het luchtruim boven Syrië. De piloten die het vliegtuig neerschoten handelden op bevel van Davutoğlu. Davutoğlu is, ondanks zijn neo-Ottomanisme, ook een pro-Amerikaanse politicus.

Tegelijkertijd hebben de VS niet alle hefbomen gebruikt die zij in handen hebben om de oppositie te steunen. Dit zou kunnen betekenen dat zij tegelijkertijd druk uitoefenen op het team van Erdogan en laten zien dat zij ook met hen willen samenwerken, maar in ruil voor bepaalde concessies.

Onmiddellijke gevolgen

Aan de vooravond van de verkiezingen heeft elk van de partijen te kennen gegeven de uitslag onder bepaalde omstandigheden niet te zullen aanvaarden. Suleyman Soylu, hoofd van de Turkse MIL, beweert dat de VS zich proberen te mengen in de Turkse verkiezingen. Muharrem Erkek, de plaatsvervanger van Kemal Kılıçdaroğlu, beschuldigde Soylu zelf van het voorbereiden van de fraude. Er is een situatie gecreëerd die zou kunnen uitmonden in een poging tot "kleurenrevolutie" of op zijn minst in massale onrust.

Er kan ook een langdurige machtscrisis ontstaan als de ene politieke partij de presidentsverkiezingen wint en de andere de parlementsverkiezingen. Dit is mogelijk in een verdeelde samenleving.

Als de Turkse oppositie wint, is de kans groot dat de interne verdeeldheid binnen een kamp dat alleen verenigd is door de wens om van Erdogan af te komen, toeneemt. Binnenlandse tegenstellingen zullen waarschijnlijk leiden tot een splitsing en vervroegde verkiezingen binnen de komende 6 maanden. Er zij op gewezen dat de oppositie, met uitzondering van Babacan en Davutoğlu, geen ervaring heeft met het leiden van een staat gedurende 20 jaar. Turkije is ernstig veranderd tijdens het bewind van Erdogan. Het is waarschijnlijk dat zij, bij gebrek aan een charismatische figuur aan het roer, niet in staat zullen zijn het bestuur van de staat aan te pakken en interne verschillen te beslechten, waardoor de crisistrends in Turkije zullen verergeren.

Gratie verlenen voor de coup van 2016 die is geïnspireerd door de in de VS gevestigde Fethullah Gulen kan leiden tot ernstige interne problemen en verslechterende betrekkingen met Rusland.

Kılıçdaroğlu had eerder "zonneschijn en lente" beloofd aan degenen die tijdens de noodtoestand waren ontslagen. Na de couppoging van 2016 werden in Turkije in twee jaar tijd meer dan 170.000 ambtenaren en militairen, universiteitsprofessoren en honderden media en ngo's ontslagen wegens banden met de organisatie van Gulen. Tegen 128.000 mensen werden rechtszaken aangespannen op verdenking van betrokkenheid bij de staatsgreep.

Steun verlenen aan de deelnemers aan de putsch, hun gratie verlenen en hen uit het buitenland terugsturen, ook naar regeringsfuncties, op een moment dat Rusland een sleutelrol heeft gespeeld in het mislukken van de putsch door Erdogan te waarschuwen voor de couppoging, zou kunnen leiden tot de versterking van een anti-Russische laag in de Turkse bestuurselite, media en ngo's en de uitbreiding van externe bestuursmechanismen in het land. Binnen Turkije zou een dergelijke amnestie leiden tot een botsing met tegenstanders van de putsch, die in 2016 de straat opgingen om het land te verdedigen tegen de Gülenisten.

De overwinning van Erdoğan en zijn Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) belooft echter niet veel goeds voor een spoedig herstel van het land. Het huidige Turkse leiderschap lijkt nog niet in staat om de economische problemen op de een of andere manier op te lossen. Een ander probleem zou een machtscrisis binnen de partij kunnen zijn. Erdogans partij is verenigd rond haar charismatische leider. Een recente aanzienlijke verslechtering van zijn gezondheid zou kunnen leiden tot een toename van centrifugale tendensen binnen de "Erdogan-elites". Er is al een voorwaardelijke "patriottische pool", vertegenwoordigd door minister van Binnenlandse Zaken Suleyman Soylu, die voortdurend kritiek heeft op de Verenigde Staten, en een pool die gericht is op de dialoog met het Westen, vertegenwoordigd door Erdogans woordvoerder Ibrahim Kalın en minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Çavuşoğlu, die voortdurend praten over de loyaliteit van Turkije aan Euro-Atlantische verbintenissen.

Het is duidelijk dat Rusland een benadering van deze elites zal moeten vinden die verder gaat dan de persoonlijke relatie tussen president Poetin en president Erdogan. Alle mogelijke manieren van communicatie en toenadering moeten worden overwogen, zowel op basis van pragmatische belangen als op basis van de ideologische opvattingen van de sleutelfiguren: anti-Amerikanisme (Soylu), en traditionalisme (Kalın - als volgeling van de filosoof René Guénon en islamitische mystici: Ibn Arabi en Mulla Sadr).

Vertaling door Robert Steuckers